نظرات دیگران درباره آرای سیاسی سقراط
14-1 در 1939 دو تن از اندیشمندان امریکا، ای. دی. وینس پیر وتی. سیلوربرگ. بررسی هایی رادرباره ی سقراط منتشر ساختند، آنها می خواستند روش تکوینی را که درباره ی افلاطون و ارسطو با موفقیت شایان توجهی روبه رو شده بود، درباره ی او نیز به کار گیرند. آن دو به این نتیجه رسیدند که سقراط متعلق به خانواده ای محقر بود، پدرش صنعتگری ماهر بود، در جوانی به صداقت استواری شهره گشت، شیوه ی زندگی فقیرانه را انتخاب کرد، و همکاری نزدیکی با نهضت دموکراتیک داشت، و در همان حال سخت به علوم طبیعی دلباختگی داشت و به همه چیز با دیدی ماده گرایانه و شکاکانه می نگریست. پس از یک دوره ی انتقالی ، شیوه محافظه کاری را اختیار کرد، سلوک استقلالی را کنار گذاشت و به ستایش اشرافیت پرداخت وبا افراد ثروتمند و اشرافی نشست و برخاست کرد که از جمله ی آنهاست.
آلکیبیادس، کریتون، خانواده ی آریستیدس، افلاطون (که «نفرت او از دموکراسی» بر همگان معلوم است) و خویشان او ، و کفالوس که ثروتمندی صاحب کارخانه بود. نسبت های بدی که به کریتیاس، دایی افلاطون، داده اند همه درست است و دفاعیه های افلاطون و کسنوفون به جوی نمی ارزند: او ابتدا دموکرات تندرویی بود، سپس فقط تحت تأثیر خود سقراط به صورت مستبدی خون آشام درآمد. دین سقراط نیز با سیاست او سازگار بود، زیرا «خدایان جدیدی که او را به آوردنش متهم می کردند، خدایان عرفانی مکاتب فیثاغوری بودند- خدایانی که حامیان نیرومند اصول محافظه کاری جهانی هستند» (ص76 متن انگلیسی) . آنها در این مورد به سخنان تیلور استناد جسته اند ، هر چند او پیروی سقراط از فیثاغوریان را به ابرها بر می گرداند، در حالی که به نظر این مولفان ، سقراط در آن زمان در بحبوحه ی مرحله ی شکاکیت بود، و در دفاعیه «نهایت سعی خودر را می کند تا سرپوشی براین مطلب بگذارد و سوءظن اخیر را با انتقاد پیشین آریستوفانس مرتبط سازد». سقراط اینک متهم بود به اینکه «بر حکومت دموکراتیک آتن خیانت کرده است و مانعی عقلانی در برابر کل زندگی دموکراتیک محسوب می شود» . این مولفان حتی رفتار او در برابر داوران در هنگام محاکمه را نیز رفتاری عالی و شجاعانه تلقی نمی کنند و می گویند رفتار وی «حرکتی بسیار پیچیده در بازیی بود که دو طرف در این دوره ی پراضطراب انجام می دادند». ایده آلیست ساختن او نیز یک ترفتند سیاسی بود که «حزب محافظه کار»، در مقابل اجزاب مخالف، «تمام همت خود را مصروف آن ساخته بود» . وقتی سنت فلسفه ی ایده آلیست رواج یافت ، سقراط به سرعت در آن قرار گرفت و « بر صعود فلسفه از زمین بر آسمان کمک » (سخنی عجیب درباره ی مردی که در نظر اعقابش، «ابتدا فلسفه را از آسمان فرود آورد و در شهرها مستقر ساخت و حتی وارد خانه کرد»دست کم به نظر سیسرون «گروه محافظه کار» هر چه سعی کردند نتوانستند سقراط را با خود هماواز سازند).
توصیف دفاعیه ی افلاطون به عنوان کاری عمدی برای کشیدن پوششی از ایده آلیسم بر چهره ی سیاستمدار شیادی چون سقراط، روی سر کارل پوپر را سفید کرده است. او دفاعیه و کریتون را «آخرین وصایان» سقراط می داند، بر این اساس می گوید «سقراط نشان داد که انسان می تواند نه تنها برای عاقبت و آواز9ه و چیزهای بزرگی از این قبیل، بلکه همچنین برای آزادی اندیشه ی انتقادی نیز دست از جان بشوید، و نیز برای عزت نفسی که هیچ ربطی به تزکیه ی نفس و عاطفه گرایی ندارد» بعدها بود که افلاطون به سقراط خیانت کرد، «کاری که دایی های او نیز انجام داده بودند».
او عقاید فیثاغوری را به سقراط نسبت داد، و در جمهوری موفق ترین سعی خود را به عمل آورد تا او را در عقاید دیکتاتوری خویش شریک سازد (195 و بعد) . زیرا سقراط عاشق آزادی و طرفدار دموکراسی انسان گرایی بود، در حالی که برداشت کتاب پوپر این است که «مقتضیات سیاسی افلاطون، دیکتاتور مآبانه و ضد انسان گرایی است» (88) . او نظریه ی عدالت افلاطون را ، با اندیشه و کردار دیکتاتوری جدید سازگار می داند، اما، دامن سقراط از این آلودگی ها مبراست.
این دو قطب مخالف را می توان نمونه ای از مواضع پرپیچ و تاب دانست که می توان شواهدی نیز در تأیید آنها جمع کرد. یقیناً صائب ترین نظر، از آن متفکران لیبرال نسل پیشین است، که به نام «مکتب ایده آلیسم جدید آکسفور» معروف شده اند، افراد برجسته ی این مکتب ای. ای. تیلور و ارنست بارکر هستند. هر کسی ممکن است – و بلکه ناچار است که – تحت تأثیر افکار و علایق سیاسی و اجتماعی خویش قرار گیرد، ولی اینها دست کم کسانی بودند که تحقیق را بر غرض ورزی های تدافعی، مقدم داشتند. شاید یک امتیاز آنها این بوده است که در واکنش علیه فاشیسم جدید و دیگر صورت های دیکتاتوری شرکت نکردند. در هر حال نمی توان آنها را به دشمنی با سقراط متهم کرد، و خود همین مطلب باعث شد که تیلور درباره ی سقراط کتاب بنویسد :«این سئوال مطرح نیست که آیا او ، با تمام وفاداری خویش به قانون ، اصول دموکراسی را تصویب کرده است، یعنی حکومت گروهی را که هیچ دانشی درباره ی خیر جامعه ندارند و حتی در خواب نیز ندیده اند که چنین دانشی برای اداره ی امور آنها ضرورت دارد.» و به علاوه : «سرخوردگی او به موازات اینکه خوی دموکراسی آتنی در طول جنگ بزرگ، تنگ تر و شدیدتر می گردید بیشتر و تلخ تر می گشت، او این سرخوردگی را در طول «پنجاه سال» با عظمت قبل از جنگ به طور تدریجی داشت و احتمالاً در امید و آروزی چیزهایی بسیار متفاوتی بود» در ص 58,n.1 تا آن جا پیش می رود که می گوید آلکیبیادس وقتی به اسپارت ها گفت دموکراسی «حماقتی تأیید شده» است، کاملا تحت تأثیر سقراط بود . نتیجه گیری بارکر ساده است: « تمایل ضد دموکراتیک تعالیم او روشن است» ، بارکر در مورد افلاطون می گوید: «چون خانواده ی او گرایش های ضد دموکراتیک داشتند، طبیعاً – در حوالی 407 – عضوی از حلقه ای گردید که بر دور سقراط جمع شده بودند. در این جا نیز کسی طرفدار دموکراسی نبود... آنها سیاست را یک هنر تلقی می کردند: اداره ی شایسته ی امور سیاسی را نیازمند دانش می دانستند بودن در خود انجمن دموکراتیک را ، نشانی از آن می دیدند».
در اینگونه اظهار نظرهاست که به بهترین وجه می توان دیدگاه سیاسی سقراط را بازشناخت، و واقعیت را از اظهارات نادرست دوستان و دشمنان قدیمی او تشخیص داد.